woensdag 24 april 2013

Agnosie en apraxie

Heel wat personen met dementie slagen er na verloop van tijd niet meer in om eenvoudige handelingen uit te voeren.
Schoenen aantrekken, een aardappel schillen, haar kammen,...dit fenomeen heet met dure woorden apraxie.
Apraxie ontstaat omdat de hersenen niet meer in staat zijn om de juiste schema's aan te sturen.
Onze hersenen gebruiken schema's voor het uitvoeren van handelingen. Zo zijn er schema's in de hersenen voor eten, lopen, aankleden,...
Dankzij die schema's weten wij wat we moeten doen en in welke volgorde.
Omdat de hersenen van een dementerende beschadigd zijn worden de juiste prikkels niet meer doorgegeven aan het lichaam en weten deze mensen niet meer hoe zij een beweging of handeling moeten stellen.
Naast het probleem van apraxie ontstaat er ook agnosie. Het niet meer herkennen en de betekenis niet meer weten van dagelijkse gebruiksvoorwerpen.
Zo zal iemand met dementie bijvoorbeeld zijn tandenborstel gaan gebruiken als kam of hij zal zich proberen te scheren met zijn washandje.
Hier bestaat het gevaar dat wij gaan overnemen. Wij gaan er nogal snel van uit dat de dementerende het allemaal niet meer weet en kan en afhankelijk is geworden van zijn naasten.
Toch is het zinvol om een dementerende zoveel mogelijk zelf te laten doen ( eigenwaarde). Met een goede ondersteuning kan hij nog heel wat semi- zelfstandig.
Voordoen werkt ontzettend goed. Zo krijgen zij een visueel schema te zien en gaan kopiëren. Laat zien waartoe een kam, tandenborstel,...dient.
Ik werk ook heel vaak met pictogrammen of foto's ( visueel schema ondersteunen).
Zo kan je aan de hand van foto's of pictogrammen de handeling tanden poetsen op de spiegel kleven in de juiste volgorde.
Een geweldig hulpmiddel is ook om de juiste naam / afbeelding op een voorwerp te kleven. Kleef bijvoorbeeld een snor op een scheerapparaat of een koe op een melkkannetje,...
Ik leg de mensen hun kleding ook steeds in volgorde op het bed. Zo hoeven zij gewoon het bovenste eerst te nemen en aan te doen.
Deze eenvoudige trucjes werken erg goed en op die manier kan een dementerende nog heel wat zelf wat uiteraard ten goede komt aan zijn zelfredzaamheid en zijn eigenwaarde.

zondag 21 april 2013

Niveaus van functioneren

Dat dementie een hersenziekte is weten we allemaal.
Maar het zit dat dan precies met die niveaus van functioneren?
Er zijn vier niveaus van functioneren in onze hersenen.
Het hoogste niveau ( 4) is ons volledig bewustzijn. Verschillende hersenfuncties werken hier samen zodat we verantwoordelijkheid kunnen opnemen, gepast kunnen reageren op anderen en ons aanpassen aan onze omgeving,...m.a.w. “ons sociaal geweten” wordt hier aangestuurd.
Een niveau lager ( drie )is ons emotioneel bewustzijn. Op dit niveau gaan we bewust reageren op onze omgeving.
Afhankelijk van welke omgevingsprikkels binnenkomen gaan we gepast of ongepast reageren.
Op niveau 2 bevinden zich onze basale emoties ( bang, blij, boos, verdrietig).
We gaan met deze primaire gevoelens reageren op situaties.
Iemand die op dit niveau functioneert kan bijvoorbeeld erg boos of bang reageren als hij de situatie niet begrijpt.
Het laagste niveau ( 1) is de zintuiglijke waarneming ( voelen, horen, ruiken,...) kortom waarnemen met onze zintuigen.
Na een dementieproces van ongeveer 7 jaar bevindt men zich voornamelijk op niveau 2.
Het sociaal geweten is weg. Dat is ook de reden waarom dementerenden handelingsonbekwaam worden verklaard. Zij kunnen niet meer verantwoordelijk gesteld worden voor hun daden omdat het bewustzijn verdwenen is.
De meeste dementerenden bevinden zich dus op niveau 2 doch wanneer er weinig positieve prikkels vanuit de omgeving komen krijgen zij stress en zien we dat zij op een lager niveau gaan functioneren ( niveau 1).
Goed om weten is dat personen die zich op dit niveau bevinden ook op dit niveau gestimuleerd dienen te worden.
Hier zijn de voelschorten en andere voelmateriaal een prima methodiek om deze mensen positieve prikkels aan te bieden!
Wanneer dementerenden op het laagste niveau ( 1) geen gepast aanbod (meer) krijgen belanden zij in apathie wat vaak een onomkeerbaar proces is!
Het is dus van zeer groot belang dat een persoon met dementie de juiste positieve prikkels krijgt aangeboden. Want door de juiste bejegening , een duidelijke structuur en positieve activiteiten kan je er in slagen om een dementerende opnieuw naar een hoger niveau van functioneren te tillen.

dinsdag 16 april 2013

Het belang van activiteiten voor dementerenden

Het ziektebeeld dementie kan positief beïnvloedt worden door activiteiten te doen!
Een goede activiteit ( juiste prikkels en juiste sfeer) biedt sociale contacten, tijdsbesteding en variatie in het leven van een dementerende.
Al deze elementen zorgen voor een gestructureerd dagverloop en biedt veiligheid.
Dementerenden die dit niet aangeboden krijgen, hebben zonder het zelf te beseffen veel meer negatieve stress.
Deze stress veroorzaakt buikpijn, rugpijn, nekpijn, spierpijn,.. samengaand met een gevoel van onmacht en onveiligheid...kortom het verergert het ziekteproces!
En dat heb ik vandaag ( na een vakantie periode van 12 dagen) aan den lijve mogen ondervinden.
Mijn bewoners kregen tijdens deze periode weinig tot geen activiteiten aangeboden ( want de animator was er niet...is dan het excuus).
Vanochtend merkte ik onmiddellijk op dat het merendeel van mijn bewoners gedegenereerd was tot een lager functionerend niveau.
Dit fenomeen is op zich niet zo verwonderlijk als je weet dat een dementerende pas goed functioneert wanneer er duidelijkheid en voorspelbaarheid aanwezig is.
Heel wat bewoners vertoonden “gedragsproblemen” die zij voordien niet hadden...wat terug te koppelen is tot “aandacht vragend” gedrag.
Activiteiten bieden eerst en vooral al een “zinvolle” bezigheid, mensen hebben iets te doen, voelen ze geapprecieerd, mogen ergens bij horen,...wat hun gevoel van eigenwaarde en hun zelfvertrouwen doet toenemen.
In heel wat verzorgingstehuizen ligt de nadruk nog steeds te veel op “ het toedienen van zorg” terwijl welzijnszorg de bovenhand moet krijgen!
Welzijnszorg betekent zoveel als, tegemoet komen aan de noden en behoeften van iedere individuele mens.
Chronisch zieken zoals dementerenden moeten niet alleen maar in leven gehouden worden....ze moeten ook een goed leven kunnen leiden!
En een goed leven is...een mens onder mensen mogen zijn, voor vol worden aanzien, samen lachen, samen plezier maken, vaste sociale contacten hebben, inspanning – ontspanning,...
Waarbij de inhoud van de activiteit van minder belang is! Het gaat niet over WAT je doet maar wel HOE je het doet!
Als begeleider van activiteiten is het van belang dat je kan uitstralen “ hier gebeurt iets leuks”, hier ben je welkom!
Mensen met dementie zijn enorm gevoelig aan sfeer, dit komt omdat sfeer “ een aanvoelen” is...en onze mensen kunnen bij wijze van spreken alleen nog maar “aanvoelen”. Zij maken geen enkele rationele overweging meer en leven dus vanuit hun buikgevoel!
Ik ben sinds vanochtend opnieuw heel druk in de weer om zo snel mogelijk het “oude vertrouwde” opnieuw te installeren en onze mensen hun broodnodige structuur en veiligheid aan te bieden.
En...gelukkig...zijn onze bewoners op dat vlak zeer soepel.
Het aloude patroon kan snel terug geïnstalleerd worden... en dus zongen en dansten we ...we maakten een leuke lente wandeling ....en alle gezichten klaarden terug op!
Lang leve ...de vertrouwde routine van elke dag...en daar een belangrijke schakel in mogen zijn ...schenkt een mens zoveel voldoening!

vrijdag 12 april 2013

Dementerenden kunnen nog keuzes maken

Ik zie het regelmatig gebeuren...dat begeleiders keuzes maken in plaats van hun bewoners, spijtig!
En dit heeft deels met tijdsdruk te maken...want een dementerende zelf een keuze laten maken kost tijd.
Vaak staat men er niet bij stil dat de manier waarop men keuzemogelijkheden aanbiedt een groot verschil kunnen maken.
Zo zag ik onlangs een zorgkundige aan een dementerende vragen wat hij op de boterham wilde...choco, confituur, kaas, salami of hesp.
Geen wonder dat de dementerende het antwoord schuldig moest blijven ....veel te veel keuzes met als gevolg dat de zorgkundige dan maar in zijn plaats besliste dat het choco werd.
En dan is ze naderhand nog verwonderd dat de man de boterham weigert op te eten.
En zo zijn er dagelijks tal van voorbeelden....waarop de dementerende een zogenaamde keuze krijgt maar uiteindelijk nooit zelf kiest!
Niet verwonderlijk dat onze mensen steeds passiever, apathischer en afhankelijker worden.
Toch weet ik uit eigen ervaring dat een dementerende wel degelijk eigen keuzes kan maken...mits de juiste ondersteuning.
Om te beginnen moet je er voor zorgen dat je de keuzemogelijkheden beperkt en visueel maakt.
Het heeft totaal geen zin om iemand uit vijf verschillende opties te laten kiezen, het enige dat je daarmee bereikt is chaos in het hoofd van een dementerende met als gevolg dat hij tilt slaat en niets meer kan uitbrengen.
Ondersteun datgene wat je vraagt visueel... laat hem bijvoorbeeld twee soorten beleg zien, bijvoorbeeld kaas en choco...wedden dat hij nu wel kan kiezen!
En dit principe geldt in veel situaties...drinken, eten, kledingkeuze, activiteiten,...
Wij staan er niet genoeg bij stil maar het brein van onze mensen werkt nog maar op één tiende vergeleken met ons brein...toch verwachten wij dat zij hetzelfde denken en op dezelfde manier keuzes maken dan wij...niet dus!
En dus als het te lang duurt vooraleer zij hun keuze maken worden wij zenuwachtig en nemen over.
Een zeer spijtige zaak...want eigen keuzes mogen en kunnen maken geeft mensen eigenwaarde en het gevoel dat zij een uniek persoon zijn die het eigen leven mogen leven!
En misschien duurt een keuze maken bij een dementerende over het algemeen iets langer...maar het uiteindelijke resultaat ervan is met geen geld te betalen!

dinsdag 9 april 2013

Samen met een dementerende een voelschort maken

Ik krijg steeds vaker de vraag of bewoners kunnen meehelpen met het naaien van een voelschort.
Natuurlijk! Je kan mensen die nog beschikken over fijne motoriek betrekken in het creëren van een voelschort.
Zij kunnen “makkelijke” voorwerpen zoals knopen of ritsen op de schort naaien.
Het gaat hem niet over de perfectie van het naaien, wel over creativiteit en plezier beleven aan iets maken.
Zo kan de begeleider uit stof een voorwerp knippen, de bewoner kan dit lapje stof vastnaaien aan de schort.
Maar je kan hen ook betrekken bij de voorbereidingen...laat hen zakjes chips uitwassen en drogen. Deze zakjes worden later omgetoverd tot kraakdoekjes.
wanneer je de (chips) zakjes met stof omwikkeld krijg je hetzelfde effect alleen stukken goedkoper.
Heel wat van mijn bewoners die niet meer in staat zijn tot het zelf naaien krijgen een andere even belangrijke taak.
Ik laat hen knopen, stofjes en popjes uitzoeken die zij mooi vinden. Zij beslissen mee wat we op de schort of het deken naaien...en dat vinden ze geweldig.
Op die manier ervaren zij dat ook zij meegewerkt hebben aan het project.
Op namiddagen dat we werken aan onze voelschorten wordt heel de ruimte omgetoverd tot een groot atelier.
Onze mensen vinden dat geweldig...om te frullen en te prutsen aan alle voorwerpen,...uit te kiezen wat we gaan gebruiken...
Het concept van het voelmateriaal omvat veel meer dan het uiteindelijk resultaat en doel.
Het ontstaan ervan is een zintuiglijke beleving op zichzelf.
Want alvorens de voorwerpen op de schorten komen zijn ze al heel wat handen gepasseerd die uitgebreid gevoeld en betast hebben ; )
Daarnaast zijn er heel wat eenvoudige hulpmiddelen die de handenarbeid verlichten.
Ik maak gebruik van easy needle naalden ( met een wasknijper systeem) zo kunnen bewoners die nog over voldoende fijne motoriek beschikken zelfstandig garen in de naald krijgen.
Je zal denken...wat betekent dat nu...wel veel meer dan je denkt!
Wanneer mensen zelfstandig hun taak kunnen uitoefenen voelen zij zich onafhankelijk en groeit hun zelfvertrouwen!
En zo schuilt er achter ons project “ voelschorten maken” meer dan één doel!

zaterdag 6 april 2013

Depressieve gevoelens bij dementerenden

Men ziet vaak “ één of andere vorm van depressie” verschijnen in het leven van een persoon met dementie.
Deze depressieve gevoelens kunnen tal van oorzaken hebben...en vaak zijn de symptomen van depressie te herleiden tot gevoelens van eenzaamheid, een afname van het gevoel van eigenwaarde of niets “zinvol “ te doen hebben.
Heel wat bejaarden ( ook niet dementerenden) krijgen het etiket “ depressief” opgekleefd terwijl er een totaal andere oorzaak aan de grond ligt!
Bejaarden zitten in de laatste levensfase, en velen onder hen beseffen dit op de één of andere manier maar al te goed!
Ze kampen met zijn allen aan een gevoel van non – productiviteit ( en dus niet meer belangrijk voor de samenleving), ze voelen zich afgeschreven en afgedaan...
Dit fenomeen is eigen aan onze westerse samenleving. In andere culturen worden bejaarden gezien als “wijzen”...als degene die al heel wat watertjes hebben door zwommen en daardoor ook hun nut hebben bewezen.
Deze andere culturen hebben heel veel respect voor ouderen en zij bekijken hun cognitieve afname heel anders dan wij.
In onze cultuur en samenleving moet een persoon vooral een constructieve bijdrage kunnen leveren vooraleer we hem of haar als vol aanzien.
Onze mensen voelen maar al te goed dat zij aan deze “voorwaarde “ niet meer kunnen voldoen ...met alle zelfdestructieve gevolgen van dien.
België , betekent niets op wereldvlak doch scoren wij nummer één in het gebruik van anti – depressiva!
En als zovele actieve landgenoten reeds kampen met gevoelens van falen en ontoereikendheid...hoe denk je dan dat een persoon met dementie zich voelt?
Toch is het niet zo moeilijk om een persoon met dementie als “ vol” te aanzien.
Het aanbieden van “zinvolle” activiteiten zoals eenvoudige klusjes ( in de tuin werken, huishoudelijke taken, helpen koken, ...) bieden een enorm verschil.
Door hen te blijven betrekken in het dagelijks leven...hen te laten deel uitmaken van onze samenleving ...zal het gevoel van een “ nietsnut” te zijn serieus doen afnemen.
Er zijn heel wat taken die een dementerende perfect kan uitvoeren mits een creatieve aanpassing!
Zo heb ik een dame op de afdeling die nog perfect de vaat kan sorteren ...mits enige visuele ondersteuning. Door pictogrammen op de afwasbakken te kleven kan zij alleen haar taak uitoefenen. Of een heer die het onkruid in onze tuin zelfstandig kan uittrekken door de opdracht visueel te maken met foto's.
Sommige bewoners plooien een hele wasmand kledij zelfstandig op door de verschillende stappen te visualiseren...
Het inzetten van dementerenden in ons dagelijks leven is niet zo moeilijk...zij hebben vooral nood aan visualisatie en duidelijkheid.
Deze methodiek zorgt ervoor dat personen met dementie zichzelf als belangrijk en waardevol blijven zien....zonder hen loopt het huishouden mis!
En wanneer je erin slaagt dit gevoel over te brengen aan een dementerende heb je meer gedaan dan 10 psychologen tegelijkertijd!

woensdag 3 april 2013

Wegloop gedrag bij dementerenden

Je hoort het wel af en toe eens op het nieuws of je ziet affiches met vermiste bejaarden hier en daar ophangen.
Het merendeel van deze vermiste bejaarden zijn personen met één of andere vorm van dementie.
Zij gaan de deur uit voor een wandelingetje of een boodschap en vinden de weg naar huis niet ( meer) terug.
Ze dwalen rond, vaak steeds verder weg van huis.
Het is uiterst belangrijk om een dementerende zo snel mogelijk terug te vinden. Vaak zijn zij niet gekleed op de weersomstandigheden waardoor ze snel onderkoeld raken. Daarnaast kunnen velen geen gevaar meer inschatten en lopen drukke wegen over of vallen en liggen ergens in een berm.
Voorkomen is dus beter dan genezen...
In Duitsland en Groot-Brittannië hebben ze daar een zeer goed alternatief op gevonden.
Aan de uitgang van heel wat woonzorgcentra hebben zij “ nep” bushokjes geplaatst. Men heeft uit ervaring geleerd dat de meeste dementerenden die “ weglopen” zich naar het dichtstbijzijnde bushokje begeven.
Op zich een vrij goedkoop alternatief...dat veel succes heeft.
In Joostens hebben wij geen nep bushokjes ...wel een hele veiligheidsprocedure.
Alle afdelingen en deuren zijn voorzien van een cijfer code om buiten te geraken.
Onze mensen moeten dus al heel wat deuren passeren vooraleer ze echt buiten raken.
Wanneer we met onze bewoners op stap gaan moeten we iedere keer een recente foto maken met een digitale camera van onze deelnemers.
Deze camera gaat ook mee tijdens de uitstap zodat we indien nodig onmiddellijk aan de hulpdiensten een recente foto kunnen tonen.
Dit is uiteraard een belangrijk hulpmiddel want wanneer de stress hoog is en men vraagt wat voor kleding iemand aan heeft wordt het vaak moeilijk antwoorden.
Daarnaast hebben al onze bewoners die meegaan buiten de voorziening een armbandje aan met hun naam, verblijfplaats en contact nummer op.
Gelukkig heb ik het zelf nog nooit meegemaakt!
Degene die meestal “vermist” raken zijn dementerenden die zich in de eerste of tweede fase bevinden ( en die wonen meestal nog thuis). Het buiten ronddolen heeft te maken met hun afnemende oriëntatie en verwardheid.
Er zijn heel wat veiligheidssystemen op de markt om deze mensen te beschermen. Zo kan je een “alarm” op de voordeur laten plaatsen...vanaf het moment dat de dementerende de deur uitgaat stuurt het alarm een signaal naar een GSM.
Ook een armband met een chip in kan een oplossing zijn om een “verdwaalde” dementerende zeer snel op te sporen.
En wanneer het toch misloopt...aarzel niet...maar verwittig onmiddellijk de hulpdiensten. Een recente foto is een geweldig hulpmiddel voor hen!