dinsdag 24 juni 2014

Negatief aangeleerd gedrag

Gedrag is iets wat aangeleerd wordt door middel van opvoeding en door de ruimere omgeving m.a.w. wij gedragen ons op de manier waarop anderen op ons reageren.
Dit fenomeen zie ik ook vaak terug bij “negatief aangeleerd gedrag” bij personen met dementie.
Zonder dat de omgeving er zich bewust van is versterken zij “negatief gedrag”.
Een voorbeeld om dit te kaderen :
Marie, een dame van 87 jaar werd opgenomen in het woon-zorgcentrum omdat de thuissituatie problematisch werd. Marie kon niets meer zelfstandig, ze klaagde en zeurde en deed continue een beroep op haar naaste omgeving.
Deze zagen geen andere mogelijkheid meer dan een definitieve opname.
In de eerste weken na opname zagen wij inderdaad een dame die zich sterk afhankelijk opstelde, geen initiatief nam en continue klaagde en zeurde.
Uiteraard observeerde wij mevrouw ook op momenten dat zij zich alleen waande.
Op die momenten kregen wij een totaal andere dame te zien...ze stapte zelfstandig rond, ging alleen naar het toilet, schonk zichzelf water in,...kortom ze trok zeer goed haar plan.
Wanneer zij in ons gezelschap vertoefde zagen wij opnieuw het stereotiepe afhankelijk gedrag, dan kon ze plots niets meer!
Door niet ( meer) te reageren op dit negatief gedrag maar haar te belonen wanneer ze positief gedrag vertoonde keerde de hele situatie.
Mevrouw stapt nu heel de dag zelfstandig rond ( de rolwagen is ondertussen opgeborgen), ze smeert haar boterhammen zelfstandig, neemt deel aan de activiteiten en haar klagen en zeuren is zo goed als verdwenen.
Vreemd zal u misschien denken....nee hoor! Deze dame had geleerd dat wanneer zij zich afhankelijk en hulpbehoevend opstelde ze heel veel aandacht kreeg van haar omgeving ( = negatief aangeleerd gedrag).
In zulke gevallen is het belangrijk om “nieuw gewenst gedrag” aan te leren!
Iedereen is onderhevig aan aandacht vanuit zijn / haar omgeving dus kan je negatief aangeleerd gedrag ook veranderen in positief aangeleerd gedrag.
Door mensen complimenten te maken, een schouderklopje te geven, samen iets fijns te ondernemen kan je hen aanleren dat zij aandacht krijgen op een positieve manier.
En dan zal je merken dat zij het negatief aangeleerd gedrag niet langer nodig hebben om aandacht te krijgen!

maandag 16 juni 2014

Omgaan met moeilijk gedrag

Mensen vragen me vaak hoe ze moeten omgaan met “ moeilijk gedrag” bij dementerenden.
De definitie van “moeilijk hanteerbaar gedrag” is een verzamelnaam voor verschillende vormen van gedrag die stress veroorzaken bij de cliënt, de omgeving en bij zorgverleners.
En zoals er zoveel verschillende gedragingen zijn bestaat er ook geen algemene leidraad van wat te doen.
Er zijn wel heel wat tips die je kunnen helpen om “moeilijk gedrag” beter te begeleiden.
Het is eerst en vooral belangrijk om “moeilijk” gedrag te analyseren. Wanneer komt het voor, wat was de aanleiding, wat is de frequentie,...
Ik ben ervan overtuigd dat aan de grond van moeilijk gedrag vaak één of andere emotie schuilt!
Wanneer situaties onduidelijk zijn of mensen begrijpen niet wat er van hen verwacht wordt zullen dementerenden snel overgaan tot één of andere vorm van agressie. Dat is voor hen vaak nog de enige manier om de omgeving duidelijk te maken dat ze het met bepaalde dingen niet eens zijn.
Een voorbeeld om dit te kaderen:
Jos, een man van 88 jaar met matige dementie zat rustig in de zetel wat voor zich uit te kijken. Jos hoort niet goed wat er kan voor zorgen dat hij dingen verkeerd begrijpt of opvat ( als hulpverlener moet je dit incalculeren!).
De fysio is op dat moment oefeningen aan het doen met een medebewoner. Hij laat de man een aantal keer opstaan vanuit de zetel om zo zijn beenspieren te versterken.
Jos aanschouwt dit tafereel en knikt glimlachend naar de fysiotherapeut.
Na enige tijd komt de fysio tot bij Jos en wil hem dezelfde oefening laten doen.
Jos staat op en gaat terug zitten, zo een viertal keer na elkaar. Opeens wordt Jos heel erg boos en slaat met zijn vuist op het gezicht van de fysiotherapeut.
Jos geraakt helemaal over zijn toeren en begint te roepen “ wat denkt gij wel onozelaar, zo met mijn voeten spelen”.
Jos dacht dus dat de fysiotherapeut met zijn voeten aan het spelen was omdat hij telkens moest opstaan en weer gaan zitten. Hij begreep dus niet dat dit een fysiotherapeutische oefening was.
Dit gedrag is dus een gevolg van een situatie die totaal onduidelijk was voor Jos en dan verliest hij zich in agressie, zowel verbaal als fysiek.
Het gevolg is dat Jos niet meer wil meewerken met de fysiotherapeut want hij koppelt die negatieve ervaring vast aan een gezicht.
Deze situatie had vermeden kunnen worden als men er zich eerst van vergewiste dat Jos duidelijk begreep wat de bedoeling was. Je zou dit kunnen doen aan de hand van een geschreven iets, een pictogram of een foto.
En zo gaat het vaak met “ moeilijk gedrag”. Als dingen niet duidelijk zijn veroorzaken ze stress bij dementerenden en vervallen zij in “negatief gedrag”

donderdag 5 juni 2014

Zintuiglijk theater

Wij spelen een aantal keer per maand zintuiglijk theater voor onze bewoners die zich al in de verdere fases van dementie bevinden ( verborgen en verzonken fase).
De voorstelling is er voornamelijk op gericht om de zintuigen positief te prikkelen en op die manier innerlijke rust te creëren.
Tijdens de voorstelling wordt er zo goed als niet gepraat maar richten we ons vooral op de verschillende zintuigen.
Afgelopen voorstelling nam ik Mieke mee, een dame die voorheen een doler was en door immobiliteit niet meer kan stappen.
Mieke is extreem onrustig, ze schreeuwt, gilt en vindt geen rust gedurende een ganse dag.
Dit gedrag is niet vreemd , voorheen liep zij een ganse dag rond en prikkelde zichzelf, nu dit niet meer lukt, kan zij enkel nog schreeuwen en gillen om zo zelf een prikkel te creëren ( vibraties) , weliswaar op een “vervelende” manier voor haar omgeving.
Haar begeleiders geven aan dat ze het erg moeilijk vinden om Mieke tot rust te laten komen. Het lijkt voor hen alsof er geen contact meer mogelijk is.
Tijdens de eerste minuten van de voorstelling was Mieke erg onrustig, ze jammerde , weende en gilde.
Op zulke momenten is het belangrijk om zelf rustig en kalm te blijven ( spiegel neuronen!).
En dan gebeurde het onwaarschijnlijke....Mieke werd rustig en ontspande zich. De aangeboden prikkels werden gretig opgenomen en haar gedrag veranderde.
Er was interactie, ze nam de handen van de spelers vast, liet het toe dat men haar masseerde en beantwoordde dit met een grote glimlach.
De spanning verdween uit haar lichaam en ze reageerde steeds alerter op de prikkels. Je zag haar echt genieten....prachtig gewoon!
En het mooiste is dat Mieke een ganse avond rustig en ontspannen bleef net alsof haar hersenen de nodige brandstof hadden getankt om even verder te kunnen.
En in feite is dit ook zo. De hersenen van onze dementerenden hebben nood aan eenvoudige en aangename prikkels. Zij worden vaak overspoeld met prikkels ( TV, radio, druk gepraat,...) die zij niet meer kunnen plaatsen en die vooral chaos in de hersenen teweegbrengen.
Op dat soort “negatieve prikkels” reageren zij negatief met “gedragsproblemen” als gevolg!
En zo zie je maar dat aangename zintuiglijke prikkels een wereld van verschil kunnen betekenen in de wereld van dementie!